Kháng nguyên enzym
Ngoài enzym nội bào, một số vi khuẩn còn có enzym ngoại bào. Loại enzym này gồm hai loại: enzym chuyển hóa và enzym độc lực. Enzym chuyển hóa có chức năng phân huỷ các phân tử chất dinh dưỡng thành những đoạn ngắn hơn để có thể vận chuyển được qua màng tế bào. Trong bài này, chúng ta không quan tâm đến loại enzym chuyển hóa, mà quan tâm tối enzym độc lực.
Ở một số vi khuẩn có các enzym độc lực như hyalurokinase, leucocidin, hemolysin, coagulase… Các enzym này có tính kháng nguyên tốt và kích thích tạo thành các kháng thể đặc hiệu. Các kháng thể này có thể sử dụng để trung hoà tác dụng gây bệnh của enzym, như người ta đã dùng kháng thể chống hyaluronidase, để ngăn cản sự lan tràn của Clostridium perfringensgây bệnh hoại thư.
Một số kháng nguyên enzym cũng được sử dụng trong chẩn đoán. Ví dụ người ta đã sử dụng streptolysin 0 của liên cầu nhóm A để chẩn đoán bệnh thấp, bằng phản ứng ASLO.
Kháng nguyên vách tế bào (kháng nguyên thân O)
Trừ Mycoplasma,còn mọi vi khuẩn đều có vách. Vách vi khuẩn có thành phần hóa học cơ bản là peptidoglycan. Ngoài thành phần này ra, vách còn bao gồm một số lớp khác, tuỳ theo loại vi khuẩn và tính chất bắt màu Gram của chúng:
Vi khuẩn Gram dương:
Ngoài lớp peptidoglycan, ở nhiều vi khuẩn Gram dương còn có thêm lớp acid teichoic bám bên ngoài. Acid này và/hoặc lớp Polysaccharid tạo nên tính đặc hiệu kháng nguyên 0.
Một số vi khuẩn còn có một số kháng nguyên khác bao ngoài lớp acid teichoic và Polysaccharid, như protein M (của liên cầu hoặc phế cầu), protein A (của tụ cầu vàng), hoặc lớp sáp (của Mycobacterium).
Tuỳ mỗi loại vi khuẩn mà một trong các lớp trên quyết định tính đặc hiệu kháng nguyên thân của chúng.
Vi khuẩn Gram âm:
Cấu trúc kháng nguyên của vách vi khuẩn Gram âm phức tạp hơn các vi khuẩn Gram dương nhưng giữa các vi khuẩn Gram âm có các lớp kháng nguyên vách gần như nhau. Tính đặc hiệu được quyết định bởi lớp Polysaccharid ngoài cùng.
Lớp cơ bản nhất của vách vi khuẩn Gram âm vẫn là peptidoglycan. Bao bên ngoài lớp này là các lớp phospholipid A và B (lớp này quyết định tính độc của nội độc tố), sau đó là hai lớp Polysaccharid. Lớp Polysaccharid không mang tính đặc hiệu. Kháng nguyên của nội độc tố có bản chất hóa học là lipopolysaccharid, nên thường được viết tắt là LPS. Tính đặc hiệu của kháng nguyên 0 và của LPS là một. Nhưng tính miễn dịch thì có khác nhau: kháng nguyên ở ngoài LPS còn bao gồm cả lớp peptidoglycan, nên tính sinh miễn dịch của nó mạnh hơn LPS.
LPS của các vi khuẩn Gram âm, tuy có tính đặc hiệu riêng, nhưng cấu trúc của chúng được lặp lại nhiều lần các đoạn giống nhau (có các quyết định kháng nguyên như nhau). Trong quá trình kích thích tạo ra đáp ứng miễn dịch, LPS chủ yếu kích thích các dòng lympho B để sản xuất các kháng thể. Các kháng thể này mang tính đa đặc hiệu vì chúng được sản xuất từ nhiều clone lympho B. LPS được coi là tác nhân hoạt hóa đa dòng. Vì những lý do trên LPS không được sử dụng để sản xuất thành vacxin.
Ở một số vi khuẩn Gram âm, như lậu cầu, bao bên ngoài lớp Polysaccharid còn có một vài lớp protein. Nhưng não mô cầu có các thành phần kháng nguyên thân như các trực khuẩn đườngruột (hoàn toàn giống với các lớp đã mô tả trên) và giữa chúng có các kháng nguyên chéo.
0 nhận xét:
Đăng nhận xét