Tìm hiểu về kháng nguyên vỏ, kháng nguyên lông và kháng nguyên của virut

Kháng nguyên vỏ (kháng nguyên K – kapsule)

    Một số vi khuẩn có vỏ bao bên ngoài vách tế bào, như: phế cầu, H.influenzae, dịch hạch, não mô cầu, than và một số vi khuẩn đường ruột. Bản chất hóa học của vỏ vi khuẩn có hai loại:

-  Polypeptid, như vỏ của các vi khuẩn than, dịch hạch. Các polypeptid này được tổng hợp từ các acid amin dạng D.

-  Polysaccharid là vỏ của các vi khuẩn còn lại

   Hai loại này rất khác nhau trong thành phần cấu tạo và cấu trúc. Chúng thường là heteropolysaccharid được tổng hợp từ aciduronic với các đường khác (D glucose, D galactose, D mantose…). Chúng có thể có nhánh hoặc không nhánh, vỏ của vi khuẩn được tổng hợp từ bào tương tế bào.

   Do bản chất hóa học trên nên vỏ của vi khuẩn gây miễn dịch không mạnh, nhưng khi gắn với tế bào vi khuẩn, thì vỏ vẫn gây được miễn dịch. Kháng nguyên vỏ được dùng trong phân loại một số vi khuẩn, như định týp phế cầu, phân loại não mô cầu hoặc Salmonella.

   Khi vỏ bị kết hợp bởi các kháng thể đặc hiệu thì sẽ hình thành phản ứng phình vỏ (Quellung) và người ta có thể quan sát bằng phương pháp nhuộm mực tầu. Đây là phương pháp quan sát vỏ.

Kháng nguyên lông (kháng nguyên H)

   Nhiều trực khuẩn có lông, như các trực khuẩn đường ruột (trừ Shigella, Klebsiella),phẩy khuẩn tả, Helobacter pylori,trực khuẩn mủ xanh.

    Lông mọc từ nguyên sinh chất, chui qua vách tế bào bằng thể cơ bản, sau đó chui qua móc. Sợi lông (filament) dài 15-25 nm và đường kính khoảng 5 nm. Sợi lông được tạo thành bởi các protein sợi (flagellin). Các flagellin được tổng hợp từ các acid amin dạng D (dạng ít gặp trong tự nhiên). Do đó việc xử lý kháng nguyên của các tế bào miễn dịch không thuận lợi và đáp ứng kháng thể không mạnh.

   Khi các sợi lồng bị kết hợp bởi các kháng thể đặc hiệu, lông sẽ bị bất động, vi khuẩn không thể di chuyển được. Kháng nguyên lông cũng được dùng để phân loại một số vi khuẩn, như Salmonella.

Thành phần kháng nguyên của Virut

   Ngoài kháng nguyên của hạt virus, một số loại virus cũng có kháng nguyên hòa tan (là các enzym cấu trúc hoặc các thành phần cấu tạo được tổng hợp thừa) nhưng ít có vai trò trong chẩn đoán và phân loại virus. Vì vậy trong bài này chỉ đề cập tối kháng nguyên cấu trúc của virus.

Kháng nguyên nucleoprotein

   Acid nucleic đóng vai trò là hapten, nhưng nucleoprotein (acid nucleic cộng với capsid) là kháng nguyên hoàn toàn. Nhóm Pox chiếm 50% trọng lượng virus và ở virus cúm, ribonucleoprotein là kháng nguyên đặc hiệu týp. Đây là thành phần kháng nguyên duy nhất của các virus không có envelop.

Kháng nguyên capsid

   Đây là những kháng nguyên quan trọng, và là kháng nguyên nucleoprotein khi loại bởacid nucleic). Kháng nguyên này được dùng trong phân loại và vacxin của nhiều virus, ví dụ các Picornavirus.

Kháng nguyên envelop

   Vỏenvelop thường là glycoprotein của gai nhú cắm trên màng dilipid. Gai nhú là những kháng nguyên rất quan trọng để xác định các virus có vỏ . Gai nhú cũng là phân tử bám và xâm nhập của nhiều virus nên nó là thành phần quan trọng của vacxin, như HIV, các Myxovirus…